26/27 april 2024 (usa)

heuse tornado-uitbraak in amerika!

We hebben lang naar onze Amerikareis van 2024 uitgekeken! Vier weken lang touren en fotograferen in de USA. Natuurlijk met als hoofddoel storm chasen, maar in eerste instantie was alles gericht op de zonsverduistering die op 8 april 2024 zou plaatsvinden. Een unieke gebeurtenis waarbij de zon op een hoogte van liefst 67° (bijna recht boven je hoofd dus) plotseling verdwijnt. Een veel groter visueel effect van een totale zonsverduistering kun je je eigenlijk niet voorstellen. Het enige wat we moesten doen: wolken vermijden. En wat was het intens mooi! Eigenlijk het absolute hoogtepunt van onze trip. Althans, dat dachten we op die bewuste dag...

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Routes:
 1) Lincoln - Omaha - Modale - Earling - Harlan - Irwin - Omaha
 2) Okemah - Mill Creek - Sulphur - Springer - Dickson - Marietta

Landen: Nebraska, Iowa, Oklahoma
Afstand: 1200 kilometer

Max ingeschatte windstoot:
~220 km/uur (EF-3 tornado)

Links Youtube video:
https://www.youtube.com/watch?v=XuF7fJ2RoUQ 

https://www.youtube.com/watch?v=p1UetWtFHEM 

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

We beginnen dit verslag met een video van de zonsverduistering van 8 april! Wij stonden in de staat Arkansas op een 700 meter hoge heuvel, met wijds uitzicht naar het zuiden. De maanschaduw zagen we zodoende schitterend in de verte arriveren en over ons heen trekken. Op mijn LIVE stream was het effect niet maximaal, omdat mobiele apparaten tegenwoordig hun eigen belichting aanpassen wanneer de hoeveelheid licht afneemt. Mijn camera's bleven wel op dezelfde belichting staan, zoals het visueel ook was:

Vanaf 9 april stond alles in het teken van onweer. Maar dat verliep lange tijd moeizaam. Waar april de afgelopen jaren juist grossierde in veelvuldig zwaar onweer en ook frequent tornado's, was er nu met periodes sprake van hogedruk. Op een aantal dagen onweerde het heus wel ergens, maar buien ontwikkelde zich vaak moeizaam en meestal zat er iets niet "goed" in de atmosfeer. Het zogenaamde evenwicht: daar kom ik later in dit verslag op terug. Op een bepaald moment stond onze teller op 5 zogenaamde busts binnen 9 dagen. Het was mooie plaatjes sprokkelen. Tussendoor konden we zelfs een 5-daagse uitstap maken naar de Rocky Mountains en Las Vegas. Zeker niet gepland, maar als je dan toch in Amerika bent... ook die regio is echt gruwelijk tof! De stofhozen die we in Arizona troffen vormden trouwens wel een weerkundig hoogstandje. Enkele mensen van ons team zijn er zelfs in gaan staan. Op zich redelijk ongevaarlijk, al kunnen windsnelheden in zo'n hoosje best de grens van 100 km/uur benaderen. Het rondvliegende 'tumbleweed' (struik met stekels) zorgde voor wat licht lichamelijk letsel. Maar de ervaring was bijzonder.

Enorme stofhozen voor onze neus in Arizona, Amerika, 12 april 2024

Toen brak onze laatste week van de trip aan. Er was al langere tijd een actieve periode in zicht op weergebied: twee intense troggen zouden elkaar vanuit het westen snel opvolgen en vooral tussen 24 en 28 april voor een impuls (kunnen) zorgen op convectief gebied. Op het eerste oog overigens niet met overdreven hoge tornadopotentie. Maar je weet ook dat dit Amerika is en een setup zomaar eens ideaal kan uitvallen. Dat gebeurde juist op een dag die hiervoor niet bepaald werd aangemerkt.

Het is vrijdagochtend 26 april omstreeks 09.30 uur lt. Na een overnachting in Salina (Kansas) rijden we noordoostwaarts richting het grensgebied van de staten Nebraska/Iowa. De sfeer is niet bepaald lekker, want een potentieel zeer goede kans is donderdag compleet de mist in gegaan. Buien zaten elkaar vanaf een vroeg stadium in de weg en konden zich zodoende niet goed ontwikkelen. Het gevolg was een storm chase met louter bewolking, regen en hoofdzakelijk verscholen onweer. Fotografisch heb je daar eigenlijk niets aan. Dat risico ligt vandaag opnieuw op de loer. Toch besluiten we wederom voor het 'triple point' te gaan. Want het zal toch niet twee keer op rij mislukken? De weerkaarten en progtemps zijn in elk geval wisselvallig, maar er zitten ongekend heftige modelruns tussen. Het doelgebied voor de ontwikkeling van supercellen hopt van noord naar zuid, en enkele runs later weer terug naar noord. Voor de duidelijkheid; hier gaat het verhoudingsgewijs niet om schommelingen qua afstand tussen Midden- of Noord-Nederland, maar tussen Maastricht of München. Dat zijn de afstanden waar je last minute rekening mee moet houden. We rijden als startlocatie naar de stad Omaha (NE) om daar de situatie af te wachten.

In het potentieel meest heftige gebied wordt een overlap verwacht van circa 3000 J/kg aan Mixed Layer CAPE (zelfs tot bijna 4000 J/kg SB-CAPE), maar dat zegt niet alles. De combinatie met 60-70 knopen effectieve windschering (0-6 km) maakt het juist een zeer linke setup. Vooral meegewogen dat 60% van deze windschering zich voor de verandering eens in de onderste kilometer bevindt. Dat hebben we nog niet eerder gezien deze maand. Low level shear schiet in sommige progtemps zelfs uit naar 35-40 knopen en ook de hodo's zijn indrukwekkend. Een voorbeeld zien we hieronder:

Progtemp voor vrijdagmiddag 26 april, grens Nebraska-Iowa (NAM3)

Omaha als startpunt? Dat was de bedoeling, maar zover komt het uiteindelijk nooit. We zijn koud een uur onderweg wanneer de eerste tornado-warning al op ons scherm verschijnt. Een bui langs het warmtefront ligt zo'n 100 km noord van ons in Nebraska en veroorzaakt eind ochtend (!) al een langlevende tornado. Omdat we ons compleet vast zouden rijden voor later vandaag skippen we deze bui weliswaar, maar dit duidt erop dat de atmosfeer veel meer in 'evenwicht'  is dan gisteren. En die gedachte blijkt uiteindelijk een zwaar understatement. Deze eerste tornado was het startsein voor een heuse tornado-uitbraak. Eentje waar nog vele jaren over gesproken zal worden, óók onder de community in Amerika. En die mensen zijn daar inmiddels echt wel iets gewend.

De extreme ontwikkeling van deze supercell tart daarna elke beschrijving. We begeven ons nog in de buitenwijken van Lincoln als op negen uur vanuit onze positie ineens een enorme uitzakking zichtbaar wordt. Door een heuvel kunnen we echter niet zien hoe laag het spul zit. Totdat ik een horizontale multiple vortex bovenin rondom de uitzakking zie krullen: DIT IS RAAK! Zonder zicht op de wolkenbasis weet je dat er een tornado hangt. En een sterke bovendien...

Bij de eerste beste zijweg links rijden we heuvel op die ons het zicht ontneemt. Eenmaal boven kijken we uit over een vallei met daarginds, precies in het dal: een dikke contrastrijke slurf. Het ding verslindt precies op dat moment enkele boerderijen in de verte. Het puin zien we alle kanten op vliegen. De huurwagen glijdt op deze zandweg bijna eraf, maar zodra we veilig stilstaan snelt iedereen naar buiten om dit bizarre tafereel te aanschouwen. De tornado is binnen no time aan de grond gekomen en benadert direct EF3-klasse. Dat komt neer op windsnelheden tot omstreeks 250 km/uur. Storm chasers vliegen in de minuten daarna dezelfde heuvel op en niet veel later staan we met een hele groep mensen te kijken. Sommigen met de telefoon aan hun oor, maar de hulpdiensten weten inmiddels al goed wat er gebeurt.

Forse tornado vanaf onze eerste heuvel bij Lincoln, 26 april 2024

Dezelfde heuvel, terwijl de zon vanuit het zuiden nog op ons schijnt... Lincoln, 26 april 2024

Omdat de tornado bij ons vandaan beweegt (we hadden hem eigenlijk niet zo snel verwacht), rijden we na een minuut of vijf door in noordoostelijke richting. Een fraaie 'rope out' dwingt ons niet veel later een tweede keer te stoppen. Maar de meest bijzondere beelden volgen de minuten daarna, al rijdend vanuit de auto. Een slanke EF2 tornado met prachtige lichtinval vanaf opzij 'danst' door het landschap, terwijl wij over een weggetje evenwijdig erlangs meerijden. Dan trekt hij zich weer even terug, om vervolgens opnieuw een flinke wolk met stof en puin de lucht in te slingeren. Visueel een groot spektakel, maar je beseft tegelijkertijd ook dat zoiets enkele kilometers verderop ellende en leed veroorzaakt. De teller staat binnen een half uur al op vier verschillende tornado's uit deze bui.

Tornado met licht vanaf de zijkant, Omaha, 26 april 2024

Intussen tonen de radar- en velocitybeelden de meest bizarre dingen. Binnen nauwelijks twintig minuten tijd heeft de supercell een enorme hook-echo gevormd. Op de velocitybeelden is bovendien al het puin dat de tornado veroorzaakt prachtig terug te zien. Het is één grote vlek van 'debris' om ons heen (en vooral noord van ons). Nooit eerder heb ik zoiets op radar gezien vanaf zo'n korte afstand. Zelfs veel Amerikanen zijn diep onder de indruk van datgene wat hier op dit moment plaatsvindt.

Radar- en velocitybeelden van de tornado tussen Lincoln en Omaha, 26 april 2024

Radar- en velocitybeelden van de tornado tussen Lincoln en Omaha, 26 april 2024

Niet veel verderop buigt het wegennet oost af en verliezen we de bui enige tijd uit het oog. Tijdens deze periode ontwikkelt zich een wedge-tornado van vermoedelijk EF4-klasse. Bij de doortocht door Omaha zijn tornadosirenes hoorbaar en de halve stad loopt uit vanwege het naderende gevaar. We zien in noordoostelijke richting daarna twee donkere lijntjes aan de horizon, die naar schatting zeker 1500 meter uit elkaar liggen: dat is de tornado! Wat een beest. We positioneren ons noordwaarts richting het dorp Modale, waar de tornado ongeveer 2 km langs ons moet passeren. Hij trekt zich precies op dat moment echter terug in de wolk, na een schadespoor van ruim een half uur te hebben getrokken. Wel zien we nog een korte touchdown van een multiple vortex vlakbij de snelweg: na de wedge is dit al tornado nummer zes vandaag.

We rijden nog een half uur ONO mee met deze supercell, maar de fut lijkt eruit. Verschillende dorpen zijn hard geraakt door met name de brede wedge en wegen zijn afgesloten. Dat maakt de terugweg sowieso vrij complex. Dan valt ons oog ineens op een nieuwe zeer sterke supercell zuidoost van ons, in de buurt van het dorp Harlan (Iowa). Het is inmiddels bijna 17.30 uur. Radarbeelden laten er geen twijfel over bestaan: ook hier zit nu al een flinke tornado aan de grond. Met ~30 minuten oost rijden staan we er pal voor. Althans, dat is onze bedoeling. Er ligt echter nog een neerslagkern met grote hagel pal naast ons. We nemen de gok en rijden snel oostwaarts richting het dorp Irwin. Veel vroeger dan verwacht zien we rechts van ons (dus in het zuiden) de enorme tornado opdoemen uit de neerslag. Verschillende sterke vortexen vliegen van rechts naar links onder de wallcloud door: de gehele circulatie is minstens 1500 meter breed. En komt met ongeveer 70 km/uur op ons af.

We bereiken onze uitvalsweg west-oost georiënteerd ten noordoosten van Harlan, om de tornado te laten passeren. Wat denk je? Er staan borden naast de weg: afgesloten vanwege werkzaamheden. Op Google was deze weg echter open en zover het oog reikt zien we niets geks staan. Intussen slaan de eerste dikke hagelstenen kapot op het autodak. De chauffeur wil halsoverkop nog even rechtsaf slaan, maar dan is de auto binnen luttele minuten volledig aan gort gehageld. Er zijn nu geen andere opties meer: doorrijden op die afgesloten weg en we zien wel! Na ongeveer 2 kilometer en nog een serie rake klappen van hagel, staan we bovenop een heuvel met vrij uitzicht op de tornado. Het ding trekt met talloze multiple vortexen ongeveer 1000 meter west van ons langs. De structuur van de mesocyclone is werkelijk angstaanjagend: een grote donkere kolom draait visueel zichtbaar rond tot boven ons hoofd. Met panoramaview heb ik deze structuur nog mooi kunnen vastleggen.

Enorme mesocycloon met eronder de tornado, noord van Harlan (Iowa)

Het blijkt echter levensgevaarlijk om buiten te staan. Uit de updraft van de bui schiet de één na de andere zware bliksem (CG+) tegen de grond. Wanneer er eentje op amper 300 meter achter (!) ons valt gaan we toch maar binnen zitten. Ik zie op het moment van de ontlading zelfs mijn eigen schaduw op straat, alsof de zon schijnt. De tornado passeert vervolgens de weg die we zojuist hebben afgelegd en neemt langzaam in kracht af, waarna we zelf ook terug westwaarts gaan. Al vrij snel zien we een boom in tweeën liggen door blikseminslag. Nog eens een meter of 500 verderop wordt tornadoschade zichtbaar. Silo's van boerderijen zijn gewoon honderden meters verplaatst, huizen en gebouwen aan gort geblazen. Bomen liggen op plaatsen in volledig open akkers, waar nooit bomen hebben gestaan. Die zijn waarschijnlijk 600-1000 meter verderop uit een bos opgezogen en daarna in een compleet ander gebied gedropt. O ja: de borden met "wegafsluiting" hebben we nooit meer terug gevonden. Het is een bizarre gewaarwording om dit soort natuurkrachten van zo dichtbij te zien.

Het loopt tegen 19 uur en puur op adrenaline gaan we inmiddels door. Vanuit het zuidwesten nadert een actieve buienlijn met enkele hagelkernen. Voor alle zekerheid gaan we onder een tankstation staan om schade aan de auto te voorkomen. We zijn niet alleen, want er staan nog twee wagens met storm chasers bij ons. Dan gebeurt er iets totaal verbijsterends. Er is allang geen tornado-warning meer, maar plotseling begint iemand buiten te roepen. Wat blijkt: er raast nóg een tornado voorbij, volledig verscholen in de regen, op amper 300 meter langs het tankstation waar we onder staan. Het luide geraas van dit ding zal ik niet snel meer vergeten (zie beelden in onze compilatievideo). Meteen zijn ogen en oren gespitst, omdat je zeker wilt weten dat zo'n slurf echt langs je heen trekt. Anders zou het een acuut levensgevaarlijke situatie opleveren. Gelukkig komt het niet zover.

De tornado raakt wel enkele boerderijen net oost van ons. Omdat deze tornado in de waarnemingen compleet gemist wordt, bellen we het noodnummer 911 om melding te maken van dit ding. Direct krijgen we de juiste regio aan de lijn en binnen 45 seconden na het eerste contact springt er een tornado-warning online. Met noodmeldingen via app en SMS in de hele regio. Ongekend wat een snelheid en organisatie! Uiteindelijk blijkt deze 'verborgen' tornado een EF1 die nog 12 mijl (ruim 16 km) aan de grond is geweest. We zijn bij de eerdergenoemde boerderij nog even gaan kijken of mensen hulp nodig hadden (je bent tenslotte veel vroeger ter plaatse dan hulpdiensten), maar iedereen bleek gelukkig in orde. Dat gold echter niet voor de natuur en bebouwing.

Tornadoschade noord van Harlan na een EF-3 tornado, Iowa 26 april 2024

Voor ons persoonlijk was dit tornado nummer acht van vrijdag 26 april 2024. En die hebben we binnen een tijdsbestek van slechts 6 uur gespot. Wie had dat gedacht voorafgaand aan deze situatie. Hieruit blijkt weer iets dat we goed in de oren moeten knopen bij onweer: je hebt van één parameter geen extreme waarden nodig, maar alles draait om evenwicht in de atmosfeer. Valt het goed? Dan krijg je in Amerika dus een tornado-uitbraak met wel 100 tornado's op één dag. De grootste uitbraak sinds jaren. Mede door alle nauwkeurige waarschuwingen en tornadosirenes zijn er nauwelijks slachtoffers gevallen, wat een wonder mag heten. In Europa zou je bij dezelfde situatie misschien 5 tot 10 exemplaren krijgen. Maar daar geldt even zo goed: alles draait om het ideale evenwicht bij buienontwikkeling. En ook bij ons thuis behoren tornado's van formaat tot de mogelijkheden. Deze dag, 26 april in Nebraska en Iowa, gaan we in elk geval nooit meer vergeten.

De nacht erop wordt op de tweede trog Oklahoma geraakt door enkele intense tornado's, waaronder een EF3 en EF4. Daarbij moeten we al snel denken aan windsnelheden omstreeks 260 km/uur... en dat in de duisternis. Iets meer angstaanjagend bestaat eigenlijk niet op weergebied. Het dorpje Sculphur wordt hierbij voor de tweede keer binnen 8 jaar geraakt door een EF4 tornado: de vorige keer was in mei 2016 (door de Wynnewood-tornado). Ook toen betrof het een EF4 en dat was tevens de laatste keer dat Oklahoma met een dergelijk zwaar exemplaar te maken kreeg. Omdat we toch westwaarts naar de Texas Panhandle moeten reizen voor nieuwe setups, besluiten we om langs twee dorpen te rijden om met eigen ogen te aanschouwen wat er eigenlijk gebeurd in zo'n tornado. Niemand hoopt natuurlijk op leed en ellende, maar bij een uitbraak van formaat is zoiets helaas vrijwel niet te voorkomen. Dan is naar schade kijken en mensen helpen waar nodig vanuit weerkundig oogpunt best leerzaam.

Het schadespoor dat langs Sculphur loopt is ongeveer 300 meter breed, vrijwel dwars door het centrum van het dorp. Deze mensen hebben serieus veel pech gehad... en dat dus al voor de tweede keer binnen relatief korte tijd. We zien zelfs nog de nodige nieuwe gebouwen staan die dateren uit 2016/2017 na de vorige tornado. Even verderop zijn houten palen horizontaal in de muren van een woning geboord. Daar zie je meteen waardoor slachtoffers vallen bij zwaardere tornado's: meestal niet direct door de wind zelf, maar natuurlijk al het puin dat met hoge snelheid rondvliegt. Het is een wonder dat er hier nauwelijks slachtoffers vielen. Een paar dorpen verderop zijn wel enkele doden te betreuren; die mensen zijn vermoedelijk omgekomen op de snelweg toen een andere tornado een highway passeerde. Verder blijken de waarschuwingen hier uitstekend gewerkt te hebben. De meeste mensen zaten in schuilkelders of bunkers om voor het noodweer te schuilen. Wat trouwens opvalt: mensen helpen elkaar hier állemaal, waar je ook vandaan komt of wie je ook bent. Elektriciteitspalen zijn binnen een halve dag alweer opgebouwd en na het opruimen van alle puin, zullen ook de huizen weer opnieuw opgebouwd worden. Net als bij het indienen van waarschuwingen en melden van tornado's, loopt dit ondanks alle ellende eigenlijk door als een geoliede machine. Daar kunnen we in Europa op bepaalde vlakken nog wat van opsteken...

Tornadoschade na EF3/EF4 tornado in het dorp Sculphur, Oklahoma, 27 april 2024

Uiteindelijk eindigt deze tweedaagse uitbraak met een totaal van bijna 150 (!) tornado's, waaronder ook de 'Nederlandse' Onlineweather-tornado. Want zonder onze waarneming zou die verscholen tornado bij de Harlan-EF3 zijn gerekend, omdat hij vrijwel hetzelfde pad volgde als zijn voorganger. Het is ook een prettig gevoel om een aantal mensen te kunnen helpen, al is het in veel gevallen enkel om te vragen of ze iets nodig hebben. Wat de tornado's zelf betreft: nee, over deze situatie wordt over 20 jaar nog steeds gesproken. Dat is wel zeker.

(c) 2024 Wouter van Bernebeek