13/14 augustus 2015

Bliksemshow na monsterlijke shelfcloud

De zomer van 2015 grossiert in kortstondige hitte-opstootjes en zo ook vandaag weer. Een thermisch lagedrukgebied stoomt gestaag op vanuit Frankrijk en ondanks dat de hoeveelheid windschering vandaag een fractie lager dan voorgaande setups, wordt toch regionaal zwaar onweer verwacht. Vooral in de late avond en nacht kan het wel eens langdurig interessant zijn voor bliksemfotografie.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Route: Nijmegen – Antwerpen – Poortugaal – Dordrecht – Almkerk – Cuijk – Nijmegen
Landen: Nederland, België
Afstand: 350 kilometer

Max gemeten windstoot:
95 km/uur

Link Youtube video:
https://www.youtube.com/watch?v=biVvr-UjwiE

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Een warme zuidelijke stroming zorgt voor een tropische donderdagmiddag: in Zeeland wordt het lokaal zelfs bijna 32 graden. De atmosfeer is eerst nog relatief droog, maar gedurende de dag loopt de luchtvochtigheid vanuit het zuiden steeds verder op. Uiteindelijk bereikt het dauwpunt waarden van 20-22 graden in de drie zuidelijke provincies en plaatselijk 23 graden boven het westen van België. Een naderende thermische vore uit Frankrijk gaat voor forcering zorgen en daarmee de vorming van forse buien, maar die bereiken Nederland waarschijnlijk pas later in de avond. Overdag is er dus weinig reden voor snelle actie.

Natuurlijk hebben we de afgelopen dagen uitgebreid contact gehad over deze setup. Omdat sommige mensen overdag moeten werken besluiten we rond 17.30 uur samen te komen bij mij, in de regio van Nijmegen. Vanuit daar rijden we naar het zuidwesten van Brabant of naar Zeeland. Daar worden later in de avond en nacht namelijk de zwaarste en meest langdurige buien voorzien. (ML-)CAPE schommelt aan de noordzijde van de vore rond 1500 J/kg, shear niet veel hoger dan 20-25kn. Convectietype multicell en eventueel lineair gevormd. De vore lijkt in veel verwachtingskaarten vrijwel tot stilstand te komen en kantelt bovendien ergens boven het zuidwesten: in dat scenario zullen ook de buien vertragen en kunnen ze urenlang alle energie (CAPE) benutten binnen een klein compact gebied. Het risico op wateroverlast is dan ook best groot op deze setup: plaatselijk kan tot wel 70-80 mm neerslag vallen. Ons hoofddoel is in ieder geval bliksemfotografie bij nacht.

Forecast Estofex (voor windstoten & neerslag) donderdag 13 aug 2015 / Estofex.org

De eerste onweersbuien komen halverwege de middag tot ontwikkeling in de omgeving van Amiens en nabij de Frans-Belgische grens en trekken met ongeveer 40 km/uur noordwaarts. Behoorlijk traag dus. Pal op de thermische vore vormt zich in de namiddag een squall-line die reikt vanaf het Kanaal tot aan Centraal-België. Lokaal komen windstoten voor van ruim 100 km/uur en ook valt her en der middelgrote hagel (tot 3-4 cm doorsnede). Qua structuur valt het aanvankelijk nog wat regen.

Weerkaart (T500, luchtdruk en bovenstroming) voor 13 aug 2015, 18z/20u (GFS / bron Wetter3.de)

Ons vertrek vindt plaats omstreeks 17.45 uur en het eerste target wordt de omgeving van Antwerpen. De buienlijn passeert daar rond 20 uur en het wegennet ter plaatse biedt meer dan voldoende opties om hem meerdere keren te onderscheppen. Tegen 19.30 uur staan we in het veld ten noorden van Antwerpen, niet ver van de Nederlandse grens. De squall-line oogt op de radar wat rommelig en in de praktijk blijkt dat niet veel beter: aan de voorzijde hangt wel een shelfcloud, maar heel spectaculair oogt het spul zeker niet. Ruim voordat het windstotenfront arriveert besluiten we alweer de auto in te stappen en noordwaarts te rijden, richting de regio Rotterdam. Misschien dat de buien daar wat meer ‘power’ oppikken? Een outflow boundary, afkomstig van een buiencomplex boven de Noordzee nabij de Engelse kust, is onderweg naar die regio en misschien dat dat voor extra forcering zorgt.

We rijden via snelweg A4 en A29 naar het noorden en zien onderweg een hoop gebeuren. Rond 20.15 uur ontstaat er ineens een forse onweersbui vóór de oorspronkelijke squall, die zelf steeds meer in activiteit inboet. Langs de verse cell ontstaat binnen no time een volledige lijn met onweersbuien en in korte tijd vormt dat zich tot een nieuwe squall-line. Het is deze lijn die fors meer schering meepakt dan de vorige uit België. Toch invloed van die ofb’s?

De nieuwe buienlijn vormt echt binnen een tijdsbestek van 15-20 minuten een monsterlijke shelfcloud. We zien hem al rijdend van de auto in onze spiegels groeien. De snelheid zit er ook fors in: minstens 75-80 km/uur. Gelukkig zijn we net op tijd vertrokken uit België, want onze positie ligt amper een paar kilometer voor op de nieuwe buien. Wanneer we achter deze cell hadden gezeten, was die waarschijnlijk nooit meer in te halen geweest.

Op de radar zien we een bow-segmentje ontstaan ten zuiden van het Hollands Diep en het Haringvliet. Die bui wordt helemaal naar de voorzijde van het complex ‘geduwd’ en heeft de vaart er nog veel meer inzitten: schattingen komen uit op wel 90-100 km/uur. We lopen met een eigen snelheid van dik 130 km/uur eigenlijk nauwelijks uit op de ontwikkelende shelf. Er ontstaat een nieuw probleem: over een kleine 10 kilometer komen we uit bij Rotterdam en houdt de snelweg naar het noorden op. Dan is het op de A15 kiezen tussen west of oost. We kiezen voor west, omdat het bow-segment op de buienlijn daar meer ontwikkeld is dan langs de oostzijde. Direct op de A15 pakken we de eerste afrit en gaan ten zuiden van de snelweg staan, vlakbij het dorp Poortugaal. We hebben helaas geen tijd meer om een locatie langs de Oude Maas te zoeken aan het water. Het eerste en beste open veld is onze stek en het eerste wat ik doe is de windmeter op het dak van de auto plaatsen. Daarna rennen we een stukje de velden in voor beter uitzicht. Wat we daar zien is bijna ongekend: dat DIT enorme ding zich in dusdanig korte tijd heeft kunnen ontwikkelen?!

Monsterlijke shelfcloud bij Poortugaal, Zuid-Holland, 13 aug 2015 (rond 21.00 uur)

De onderkant van de shelf is bijna helemaal zwart en omdat de duisternis langzaam invalt ziet het er extra angstaanjagend uit. Er is al weerlicht zichtbaar. Binnen drie minuten hangt de shelfcloud boven ons en horen we in de verte het geruis van windstoten toenemen. Niet veel later schiet de windmeter uit naar een kleine 95 km/uur; takken vliegen ons om de oren en zand van de akker waar we naast zijn stuift horizontaal over de weg.

We komen te staan in de uitzichtrijke regio tussen Gorinchem en Almkerk. Een stek langs het water vormt opnieuw een optie, maar één dijkje blijkt afgesloten en andere plaatsen zijn te ver weg. We gaan dus langs een veld met wat huisjes en een molentje staan. De voorkant van de langgerekte lijn met onweersbuien heeft opnieuw een bow-segmentje gevormd, die we langs de westzijde kunnen aanschouwen. Er passeert een (minder indrukwekkende) shelfcloud en opnieuw komen flinke windstoten voor. Veel blikseminslagen zien we echter nog niet. Dat is bestemd voor de geïsoleerde buien die na dit bowtje volgen; op het radarbeeld hiernaast liggen die cellen nog boven België. Koers: ZZO -> NNW.

KNMI-radar (onze locatie bij de gele stip), 13 aug 2015 om 23.05u

Het loopt tegen middernacht en we staan inmiddels al ruim een uur tussen Gorinchem en Almkerk langs een weiland met enkele slootjes. De thermische vore is reeds gekanteld en nu zuidoost > noordwest georiënteerd, waarlangs één lange trein met onweersbuien ontstaat. De meeste exemplaren trekken 5 tot 15 kilometer langs ons heen, wat vrijwel perfect is voor fotografie. Af en toe groeit een enkele cell verder oost aan en komen we tijdelijk in neerslag terecht, maar met een paraplu is dat geen probleem voor de camera’s. Het is verder zeer behaaglijk buiten met nauwelijks wind en temperaturen die tot ver in de nacht tussen 20 en 22 graden liggen. Het enige minpunt is een bizar aantal muggen dat zich naar ons gespoed heeft voor een feestelijk avondmaal. Maar de bliksemshow vergoedt veel, ontzettend veel.

Van de eerste bui af gaan regent het namelijk CG’s. De één is nog mooier dan de ander en wanneer de ene cell uit het zicht dreigt te verdwijnen, komt een nieuwe bui om het stokje over te nemen met een volgende lading blikseminslagen. Zeker 25 tot 30% van het aantal ontladingen is naar de grond gericht en met drie camera’s krijgen we bijna alles moeiteloos op beeld. Soms vallen 3-4 blikseminslagen tegelijkertijd. Veelal draait het hierbij om minners, maar heel af en toe schiet ook een plusser omlaag die begeleid wordt door een geweldige dreun. Een vijftal exemplaren is overbelicht geraakt op de plaat. We staan uiteindelijk ruim drie uur op precies dezelfde open stek en weten in die periode meer dan 100 (!) geslaagde bliksemfoto’s te kieken. Hieronder een kleine selectie van de mooiste beelden:

Fotoserie van de mooiste blikseminslagen bij Gorinchem, 14 augustus 2015 (00.00 - 02.30 uur)

De laatste onweersbui op de vore passeert tegen 02.50 uur en de kern daarvan trekt echt rakelings langs ons heen. Dit levert wat tropische druppels water op, maar blikseminslagen komen plotseling wel erg dichtbij. We besluiten in de auto te gaan zitten en door de voorruit verder te fotograferen. Daar valt de meest nabije CG op beeld die we tijdens de hele nacht ‘vangen’: op maximaal een meter of 400 recht voor ons, direct achter een boerderij. Waar deze jongen precies is ingeslagen wordt ons niet helemaal duidelijk, maar de elektriciteit valt gedurende een paar seconden erdoor uit.

Nabije blikseminslag (400-450 meter afstand) bij Almkerk, 14 aug 2015 rond 02.55 uur

Om 03.10 uur is deze cell zo ver uit zicht verdwenen dat we er een eind aan willen breien wat betreft de chase. We hebben zoveel fraaie beelden binnen… de nacht is meer dan geslaagd. Maar dan: we zien ineens een verse stijgstroom wat weerlicht aan de horizon produceren in het oost-zuidoosten, een kilometer of honderd verderop. Dat moet richting Duitsland zijn?! Er blijkt een nieuwe geïsoleerde onweersbui te zijn ontstaan in het midden van Limburg, vlakbij Venlo. Die bui houdt eveneens een strakke NNW-koers aan en gaat recht op het oostelijk rivierengebied af. De wens is nu dan wel een locatie langs het water!

We rijden via snelweg A15 oostwaarts en gaan langs een zijtak van de Maas bij Cuijk staan. Daar wordt rond 03.45 uur al snel een shelfcloud zichtbaar, het derde exemplaar van onze chase vandaag. Er zijn korte tijd drie fraaie laagjes boven op elkaar zichtbaar. Als de basis van de shelf al nadert schieten ineens drie afzonderlijke blikseminslagen naast elkaar omlaag, die allemaal prachtig op foto vallen. Dat was op deze stek direct de laatste foto die ik maak van de voorzijde: even later volgt het gustfront en komen windvlagen tot 70 km/uur voor.

Drietal blikseminslagen langs het water bij Cuijk, Brabant, 14 aug 2015 rond 03.50 uur

Tijdens de bui schuilen we in de auto, want het komt werkelijk met bakken tegelijk eruit. Ook valt wat kleine hagel. Even na vieren wordt het droger, verplaatsen we naar een stek met fraai uitzicht op het noordwesten om de achterkant van de cell te pakken. Daar leggen we onderstaande bijzondere bliksemopname vast. Het lijkt wel een hondje met kop en staart! Deze ontlading vormt het slotstuk voor een uitzonderlijke nacht. We hebben in totaal bijna 4,5 uur non-stop bliksem staan fotograferen en dat is voor ons in eigen land nog niet eerder gebeurd. De opnames zelf kunnen niet tippen aan de waanzinnige bliksemnacht eerder dit seizoen op 2/3 juli, maar een goede tweede plaats vormt het vannacht zeker. Zo ontwikkelt het seizoen 2015 zich in Nederland vooral als het jaar van de spectaculaire bliksemsituaties. Deze avond en nacht eindigt op bijna 27.000 bliksemontladingen boven Nederlands grondgebied.

Dubbele blikseminslag (hondje?) aan de achterzijde van de bui, Cuijk, 14 aug 2015 om 04.15 uur

(c) 2015 Wouter van Bernebeek